Waarom zijn er ochtend- en avondmensen?

De mensen die mij een beetje kennen zullen dit beamen: ik ben geen ochtendmens. De snoozeknop op mijn wekker is mijn beste vriend en ik kan pas volledig functioneren na half elf. Dit kan best problematisch zijn; sommige verplichtingen beginnen nu eenmaal vroeg. Met dikke ogen zit ik dan te proberen om mijn aandacht bij het college te houden, terwijl mijn gedachten nog steeds in mijn bed liggen. De zin ‘was ik dit keer nou maar écht op tijd naar bed gegaan’ giert op zo’n ochtend om de vijf minuten door mijn hoofd. De maatschappij is helaas niet echt voor uitslapers ontworpen, de reguliere werktijden zijn immers gewoon van negen tot vijf.

Andere mensen daarentegen zijn ’s ochtends juist wel op hun best. Fluitend staan zij om zeven uur onder de douche. Of ik jaloers ben? Soms. Toch ben ik vaak degene die het op feestjes een stuk langer kan uithouden: ochtendmensen worden dan al sneller slaperig dan de echte nachtbrakers. Maar hoe komt dit nou precies? WRM is er een verschil tussen ochtendmensen en avondmensen?

Genen
Zijn jouw ouders ochtend- of avondmensen? Jouw slaapritme is voor ongeveer 50 procent genetisch bepaald. Vrijwel elk levend wezen heeft een zogenaamd cirdiaans ritme: een ritme waarin in een periode van ongeveer 24 uur verschillende processen plaatsvinden. Ons cirdiaans ritme wordt aangestuurd door onze biologische klok en deze wordt weer beïnvloed door je genen. Een onderzoek uit 2013 wees uit dat mensen met een lange versie van het zogenaamde Period-3-gen ochtendmensen zijn. De korte versie van het gen is te vinden bij avondmensen. Men vermoedt dat het gen bepaalt wanneer je je slaperig gaat voelen. Ook het wel of niet hebben van een ochtendhumeur wordt door de biologische klok bepaald.

Omgevingsfactoren
De andere 50 procent die jouw slaapritme bepaalt is afkomstig uit je omgeving. Hierin spelen opvoeding en gewenning een belangrijke rol. Als je in je jeugd vaker vroeg op moest staan, dan doe je dat nu ook makkelijker. Ook andere omgevingsfactoren spelen een rol, bijvoorbeeld de hoeveelheid blootstelling aan daglicht. Het slaapritme verandert mee met je leeftijd: kinderen zijn vaker ’s ochtends actief, terwijl pubers ’s avonds hun moment hebben. Later wordt dit ritme bij volwassenen weer meer verschoven naar de ochtend. De helft van de mensen is ook niet per se een duidelijke ochtend- of avondliefhebber en is daarmee beter te omschrijven als een ‘middagmens’.

Kortom, of je nou een ochtend-, middag-, of avondmens bent, er is niet zo gek veel aan te doen. Het aanhouden van een vast slaap-waakritme kan wel kan wel iets helpen, maar een ochtendmens zal nooit een avondmens worden en ik zal nooit uitgebreid kunnen ontbijten omdat ik altijd te laat uit mijn bed zal komen. Probeer je dag zo te plannen dat je jouw meest productieve uurtjes optimaal kunt benutten. En anders… slaap lekker!