Waarom weet paracetamol precies waar het moet zijn?

Ik zie mijzelf nog zitten als zestienjarige puber aan het grote bureau tegenover mijn vrouwelijke huisarts. Mijn moeder had de afspraak gemaakt nadat ze door een soort moederlijk oerinstinct doorkreeg dat de zaken met mijn nieuwe vriendje toch echt serieus aan het worden waren. Ze zat schuin achter me, wat de situatie niet bepaald minder ongemakkelijk maakte. Met een rood hoofd gaf ik antwoord op de vraag WRM ik aan de pil wilde. Mogelijk nog pijnlijker, zeker op een leeftijd waarop je te veel waarde hecht aan wat anderen over je denken, was het ophalen van het receptje bij de apotheek. De mevrouw achter de balie zat namelijk achter glas waardoor alle informatie over de pil via een microfoontje naar mij en de rest van de volle wachtkamer werd gecommuniceerd. Op dat soort momenten wens ik vurig dat er een soort paracetamol zou bestaan tegen die ongemakkelijke pijn. Al ben ik eigenlijk ook niet echt fan van paracetamol. Het was voor mij als klein kind namelijk een nachtmerrie om paracetamol achterover te slaan zonder dat het tablet op mijn tong bleef plakken of heel naar in mijn keel bleef hangen. Ik heb daar de slechte gewoonte aan overgehouden om het slikken van paracetamol zo lang mogelijk uit te stellen. Vaak heb ik niet eens paracetamol in huis en dat terwijl ik zo nu en dan word overvallen door lichte migraine. Pas wanneer de pijn ondraaglijk wordt, wil ik nog wel eens grijpen naar een pijnstiller. Dat mijn hoofd een half uur later weer helder aanvoelt, blijft voor mij toch wel een fascinerend fenomeen. Want WRM weet paracetamol eigenlijk precies waar het moet zijn?

S.O.S.
Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: paracetamol heeft geen flauw benul waar een pijnsensatie precies vandaan komt. Het is dus zeker ook niet het geval dat paracetamol in dat opzicht een plaatselijke werking heeft. Dit heeft er alles mee te maken dat pijn ook niet lokaal ontstaat. Nu klinkt dit natuurlijk alsof ik zelf iets te veel paracetamol heb geslikt, aangezien mensen toch echt het onderscheid kunnen maken tussen kies-, buik- en spierpijn. Toch zijn het de hersenen die ons vertellen waar de pijn precies vandaan komt. Pijnreceptoren in het lichaam detecteren allereerst op welke plek er weefselbeschadiging heeft opgetreden. Beschadigd of ontstoken weefsel geeft namelijk de zogenaamde stof prostaglandine af die door het afweersysteem als het ware ontworpen is om pijnzenuwen te prikkelen. Deze waarschuwingssignalen worden via de zenuwen en het ruggenmerg doorgegeven aan de hersenstam, die ter hoogte van onze nek zit. Speciale pijncentra in de hersenstam zorgen ervoor dat pijnsignalen verder verwerkt worden in het brein, wat uiteindelijk leidt tot de gewaarwording van pijn.

Geen verbinding
Het blijft echter de vraag waar paracetamol om de hoek komt kijken als het gaat om het verlichten van pijn. Ironisch genoeg is paracetamol een typisch medicijn dat met minimale bijwerkingen uitstekende effecten heeft zonder dat de precieze werking bekend is. Toch zijn er een aantal pogingen gedaan om te verklaren WRM paracetamol toch zo’n juweeltje is onder de pijnstillers. Allereerst zou de werkzame stof in paracetamol zich bemoeien met de signaaloverdracht tussen pijnzenuwen en hersenstam. Pijnprikkels worden hierdoor tegengehouden en bereiken dus niet of nauwelijks het brein waardoor we ons niet meer bewust worden van pijn. Daarnaast bestaat er ook de mogelijkheid dat paracetamol de aanmaak van prostaglandines verhindert. Pijnsignalen zouden dus aanvankelijk niet tot stand komen. Anderen beweren dat bepaalde afbraakproducten van paracetamol de activatie van pijnreceptoren remmen. De pijnprikkel is in dit scenario dus wel aanwezig maar wordt niet gedetecteerd.

Het lijkt er hoe dan ook op dat paracetamol, als het eenmaal in onze bloedbaan zit, alle alarmerende geluiden vanuit het lichaam in de kiem smoort en het brein in de veronderstelling laat dat het prima met ons gaat. Misschien is dat ook wel gewoon het medicijn tegen ongemakkelijke situaties: gewoon negeren dat ze er zijn en anderen in de waan laten dat je het prima onder controle hebt.