Waarom nostalgie iets positiefs is

Denk jij vaak terug aan vroeger? Aan hoe onbezorgd die fantastische tijden toen waren? Vraag het een willekeurige bejaarde en ook hij of zij zal meteen enthousiast beginnen te vertellen. Die verhalen hebben vaak maar één en dezelfde conclusie: vroeger was alles beter. Die goede oude tijd, toen de mensen nog echt tijd voor elkaar hadden. De tijd dat de melkboer nog bij je aan de deur kwam en dat je nog blij was met de dingen die je had.

Een gevoel van nostalgie is in de geschiedenis vaak omschreven als een negatieve emotie. Sterker nog: de term is in de zeventiende eeuw bedacht om een bepaald soort heimwee van Zwitserse soldaten te benoemen. Een naar gevoel waarbij je eigenlijk niets liever wilt dan een levensafstandsbediening pakken en even flink terugspoelen. Verschrikkelijk dat die fantastische jaren voorbij zijn en dat je nu met de vele zorgen van het heden zit. Ach en wee, tranen met tuiten. Nostalgie werd later zelfs als een soort geestesziekte gezien. Je zou er depressief van worden en het zou je beeld van het heden alleen maar negatief aantasten.

Was vroeger alles beter?
Maar is dat eigenlijk wel zo? Was vroeger alles daadwerkelijk beter? Of houdt ons brein ons gewoon voor de gek? Er is een simpele psychologische verklaring voor het feit dat we de neiging hebben om positieve herinneringen makkelijker vast te houden: we denken daar vaker aan terug.

Je kan de werking van onze hersenen vergelijken met een netwerk van kennis en gebeurtenissen die met elkaar in verbinding staan. Als je vaker terugdenkt aan een bepaalde gebeurtenis, dan wordt de verbinding met deze gebeurtenis sterker. Wanneer je dus vaker terugdenkt aan positieve herinneringen, dan worden de verbindingen hiermee dus sterker dan de verbindingen met negatieve herinneringen. Hierdoor krijg je de illusie dat deze herinneringen prominenter waren.

Peak-end rule
Ook de zogenaamde peak-end rule verklaart WRM we sneller positieve gebeurtenissen onthouden. Deze regel beschrijft dat we van de gebeurtenissen die we meemaken vaak alleen de ‘piek’ en het einde onthouden. Een voorbeeld: een vakantie duurt één week, waarin een paar fantastische momenten en een geweldige afsluiting zitten. We hebben de neiging om zo’n week positiever te beoordelen dan een fantastische vakantie van een maand, waarin geen specifieke hoogtepunten aan te wijzen waren en die minder spectaculair eindigde.

Op deze manier krijgen langdurige negatieve herinneringen dus ook minder aandacht. Je maakt in je leven ook maar heel weinig negatieve momenten mee die kort duren maar toch een grote impact hebben (die we daardoor dus wel zouden onthouden). Positieve gebeurtenissen in deze vorm zijn er veel meer.

Nostalgie is positief
Maar dit alles hoeft zeker niet negatief te zijn! Vanaf de jaren zeventig werden er in de psychologie steeds meer positieve effecten van nostalgie ontdekt. Recent onderzoek heeft zelfs uitgewezen dat nostalgische gevoelens ook kunnen bijdragen aan optimisme. Als proefpersonen een verhaal over hun verleden vertellen, weliswaar vaak geïdealiseerd, dan zijn ze geneigd om hun toekomst rooskleuriger te zien. Door positieve ervaringen uit het verleden weer op te halen, groeit juist de zelfverzekerdheid. Natuurlijk is het altijd goed om kritisch te blijven kijken naar de wereld om ons heen. Maar blijkbaar is het spelletje wat ons brein met onze herinneringen speelt dus nog helemaal zo slecht nog niet. Ik pak er vanmiddag in ieder geval een paar fotoboeken bij. Laat dat optimisme maar komen!