Waarom kan de rechterlijke macht niet meedoen met crowdsourcing?

Een paar maanden geleden schreef ik een artikel over de vernieuwingsslag die de rechtspraak heeft ingezet. Deze vernieuwingen hebben onder meer betrekking op het gebruik van social media door de rechters, begrijpelijkere vonnissen schrijven en nog een aantal extra ideeën. Het doel is naast efficiënter te kunnen werken (en meer van dat soort redenen),ook om dichterbij de maatschappij te komen. Op zichzelf bezien zijn dit hele nobele en duidelijke initiatieven. De mensen die uiteindelijk over het lot van vele Nederlanders beslissen, mogen best wel een gezicht hebben en af en toe uit hun ivoren toren afdalen. Toch?

Wisdom of the crowd
Nu de rechtspraak meer en meer in beeld komt, ontwikkelt zich daar logischerwijs ook meer kritiek op.. In sommige gevallen groeit het begrip voor bepaalde beslissingen, maar de geluiden zijn vooral kritisch. Moeten de rechters hier iets mee? Een paar weken geleden heeft professor Marc Hertogh, hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen, een betoog gehouden over het nut en de noodzaak van het luisteren naar de burgers. Hertogh stelt daarin onder andere dat de rechtspraak kan verbeteren door het gebruik van crowdsourcing om de tevredenheid van de burgers over onze rechtspraak te vergroten. Dit zou bereikt kunnen worden door het opzetten van een (online) platform waar allerlei mensen hun mening over een bepaald onderwerp kunnen delen. Op deze manier kunnen zij met elkaar tot hun ‘oplossing’ komen, die wellicht zelfs treffender en beter is dan die van de rechters vanwege de grote hoeveelheid kennis in een grote groep: the wisdom of the crowd. Maar WRM is zulke crowdsourcing een bom onder onze rechtspraak?

Problematiek
In mijn optiek wordt hiermee tekort gedaan aan het instituut van de rechtspraak, een onderdeel van de trias politica. Absoluut, rechters moeten mee gaan met hun tijd. Ze moeten weten wat de heersende ideeën zijn en waar de knelpunten zitten. Maar moeten ze ook gaan luisteren naar de mening van de burgers en daar hun oordeel op aan gaan passen?

Thomas Hobbes
Eén manier om de rechtsstaat te benaderen is via de zienswijze van Thomas Hobbes. Hij ontwikkelde een theorie waarin wordt uitgegaan van een situatie waarin iedereen elkaars kop inslaat, totdat zij de afspraak maken dat er iemand anders is die beoordeelt of iemands kop wordt ingeslagen. Zo hoeven de burgers zich daarover geen zorgen meer te maken en kunnen ze zich focussen op andere zaken, bijvoorbeeld ontwikkeling, vriendschap, geluk, et cetera . De burgers hebben daarmee de afspraak gemaakt dat een andere, derde partij in de positie gesteld wordt om te oordelen over hun conflicten.

Emotie versus ratio
Dit toepassen op het idee om via crowdsourcing bepaalde kritiek van burgers te bundelen en mee te geven aan de organisatie en visie van de rechtspraak, komt bijna neer op het terugfluiten van de rechter z’n autonomie. We moeten blij zijn dat er een onafhankelijk oordeel geveld kan worden over een probleem waarbij de meeste mensen waarschijnlijk terugvallen op emotie, en elkaar dus spreekwoordelijk weer de kop gaan inslaan. Stel je voor dat de rechter zich laat beïnvloeden of leiden door de Nederlander wanneer het gaat over bijvoorbeeld Robert M. Velen onder ons zouden een levenslange gevangenisstraf voor hem nog te weinig vinden. Dit vinden wij voornamelijk doordat wij ons laten leiden door emotie, wat supernormaal is. Maar rechters laten zich niet leiden door emotie; zij kijken slechts naar de feiten. Dat is hun kracht. Hoe kan je anders rechtvaardig een besluit nemen?

Het recht om te oordelen hebben wij gelukkig lang geleden overgedragen aan een externe partij. Door te leven en ons te ontwikkelen veranderen onze standpunten en ideeën over de maatschappij. Nieuwe gewoonten ontstaan, oude verdwijnen. Dit is normaal, en het is goed dat de rechtspraak hierin mee ontwikkelt. Logischerwijs doet ze dit ook omdat rechters ook maar mensen zijn uit verschillende sociaaleconomische lagen van de maatschappij. Het gegeven dat iedereen tegenwoordig gemakkelijk zijn mening kan spuien over alle onderwerpen die je je maar kunt verzinnen, betekent niet dat rechters hun manier van werken hierop moeten aanpassen om zo maximale sympathie van de Nederlander te krijgen. Kritiek moeten we zeker hebben en uiten, maar we mogen nooit verwachten dat onze rechters onze kritiek één op één verwerken in hun oordelen. We moeten blij zijn met onze solide rechters die, ondanks de beladen zaken die ze behandelen, nog steeds met een objectief vonnis komen. Nederland heeft niet voor niets geen juryrechtspraak.

Bronnen tekst:
www.rechtspraak.nl/actualiteiten/nieuws/documents/boze_bugers_en_rechtspraak_text.pdf
Thomas Hobbes, Leviathan
http://www.rechtspraak.nl/Organisatie/Gerechtshoven/Amsterdam/Nieuws/Pages/RobertsMveroordeeldtoteengevangenisstrafvan19jaarenTBSmetdwangverpleging.aspx