Waarom is zonne-energie (nog) niet de oplossing voor het energieprobleem?

In de Sahara is veel zon en zand en weinig bebouwing of begroeiing. Toegegeven, ik ben er zelf nooit geweest, maar dit is wat ik erover gehoord heb. En wat wil het toeval: om een zonnepaneel goed te laten werken, wil je veel zon en weinig schaduw van huizen of bomen. De woestijn lijkt de ideale locatie om een hoop zonnepanelen te bouwen. Nu ben ik niet de eerste met dit briljante idee, de jongens van Desertec waren eerder. Dit initiatief, dat de woestijnen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika wil gebruiken om energie op te wekken voor Europa, werd gestart in 2003. De zonnekracht in de woestijn is namelijk zo sterk dat minder dan 0,5% van het oppervlak daar genoeg energie ontvangt om de hele wereld van stroom te voorzien. Althans, op papier. Maar WRM is dit dan nog niet gelukt? WRM wordt slechts een klein percentage van onze stroom opgewekt door zonne-energie?

Desertec
Zonne-energie winnen in de Sahara en deze naar nabijgelegen gebieden en zelfs Europa transporteren. Op deze manier wil Desertec de ontwikkeling in het Midden-Oosten en Noord-Afrika stimuleren en het percentage groene stroom in Europa vergroten. Desertec is opgericht door een groep van banken, bedrijven en verzekeringsmaatschappijen, aanvankelijk vooral Duitsers, maar inmiddels doen verschillende landen in Europa, het Midden-Oosten en Noord-Afrika mee. Dit is, op z’n zachtst gezegd, een behoorlijk ambitieus doel. WRM denken de investeerders dat dit plan zal slagen? Of wordt hen zand in de ogen gestrooid?

De methode die Desertec in de woestijn wil gaan toepassen bestaat al in Spanje, waar het 200.000 mensen van stroom voorziet (dit is ongeveer de bevolking van de stad Groningen). De achterliggende technologie bestaat dus al en heeft zich bewezen. In het ontwerp staan honderden spiegels zo opgesteld dat ze het licht van de zon op een pilaar richten, waar een vloeistof in zit die door deze gebundelde zonnekracht verdampt. Hiermee worden stoomturbines aangedreven die vervolgens stroom opwekken. Van heet en droog wordt het daar in de woestijn dus hot and steamy. Bovendien is het mogelijk om deze vorm van energie op te slaan, zodat er ook ’s nachts (als er bijzonder weinig zonlicht is) stroomvoorziening is. Dit is niet mogelijk bij het gebruik van zonnepanelen of windmolens.

Om te zorgen dat er altijd genoeg duurzame energie is en de afhankelijkheid van de woestijn te verminderen, wil Desertec nog een ander dunbevolkt gebied in gebruik nemen. In het noordwesten van Europa blijken de omstandigheden gunstig voor het bouwen van een windmolenpark. Daarnaast wordt op kleine schaal gekeken naar zonnepanelen en energiewinning uit biomassa en aardwarmte. Door het windrijke gebied bij Scandinavië en andere energiebronnen te benutten zal Desertec niet volledig afhankelijk zijn van de Sahara.

Nog meer voordelen
Naast duurzame energie zal het project duizenden banen opleveren in een ontwikkelingsgebied. De locatie lijkt perfect: een lege woestijn, waar je niemand in de weg zit. Daarnaast kunnen de centrales die naast de zee gebouwd zijn gekoeld worden met zeewater. Op deze manier kan dit water ontzilt worden, waardoor het als drinkwater te gebruiken is. Meer banen, stroom en drinkwater in een gebied waar juist daaraan behoefte is. Het lijkt een droomscenario: een oplossing voor het energieprobleem en een verbetering voor de wereld dus, maar of het allemaal zo mooi uit zal pakken moet nog blijken.

De wereld redden is te duur
Maar als dit prachtige plan al jaren geleden bedacht is en het in Spanje werkt, WRM draait je laptop dan nog niet volledig op zonne-energie? Om te beginnen blijkt het hele plan een redelijk dure grap. Er is een investering van 400 miljard euro nodig. Aangezien er momenteel een economische crisis is, is het lastig dergelijke bedragen los te krijgen van overheden of bedrijven. Natuurlijk zal een investering in duurzame energie zich in de toekomt uitbetalen, maar helaas zijn de meeste bonus-jagende-managers en snelle, hippe politici niet zo gericht op de lange termijn. Daarom is Desertec nu bezig om het project in delen op te splitsen, om de kosten te spreiden. Zo zal begonnen worden met windmolenparken, die relatief goedkoper en dichter bij huis gebouwd kunnen worden. In een later stadium kan dan gekeken worden naar de uitbreiding met zonne-energie in de Sahara.

Politieke spelletjes
Een ander probleem is de politieke omvang van Desertec. Het geheel moet een samenwerking worden tussen Noord Afrika, het Midden-Oosten en Europa. In de eerste twee gebieden heerst nogal eens politieke onrust, waardoor het maken van duidelijke afspraken voor langetermijninvesteringen risicovol is. Het is dan ook begrijpelijk dat Europa voor zijn stroomvoorziening liever niet afhankelijk is van dergelijke onstabiele regimes.

Daar komt nog bij dat het Midden-Oosten momenteel een monopolie heeft op het gebied van energie gewonnen uit fossiele brandstoffen. Zodra duurzame energie een reëel en rendabel alternatief wordt, zullen zij de olieprijzen en daarmee hun rijkdommen flink zien slinken. Ondanks dat ik het graag anders zou zien, blijkt op korte termijn veel geld verdienen belangrijker dan de wereld een bewoonbare plek houden. Lobbygroepen voor fossiele brandstoffen zijn dan ook een belangrijke factor in de vertraagde groei van duurzame energiewinning.

Toekomst
Ondanks alle obstakels wil Desertec in 2050 ruim 15% van de stroom voor Europa produceren. Ze hebben al enkele bedrijven achter zich staan (zoals Shell en E.ON), maar zonder de steun van overheden staan ze machteloos. Het is dus belangrijk om ook hen te overtuigen en onderling de dialoog aan te gaan om tot duidelijke afspraken te komen. Door voorzichtig te beginnen in Europa met windmolenparken zal Desertec zich proberen te bewijzen tegenover de heersers. Hopelijk laten ze daarmee zien dat hun plannen reëel en haalbaar zijn, waardoor de schuchtere overheden, geschrokken door de economische crisis, mee durven te doen. En wie weet draait je laptop over een paar decennia volledig op Sahara-stroom.

Bron afbeeldingen:
http://www.desertec.org/global-mission/
http://www.sen-foundation.org/wp-content/uploads/DESERTEC-paper.pdf