Waarom is gapen zo aanstekelijk?

Gapen, we doen het allemaal. Heerlijk toch, zo’n gigantische hap lucht, tranende ogen en een charmante, wijd openstaande mond? Ook is het hartstikke leuk om midden in een discussie je gesprekspartner eens even een goed uitzicht op je huig te geven. Gapen is iets vreemds. We associëren het allemaal met moeheid. Maar WRM doen we het eigenlijk? Is het een signaal aan onszelf dat we moe zijn? Dat weten we toch ook wel zonder deze vreemde beweging? Of zou geeuwen toch enig nut hebben? 

Maar misschien nog wel interessanter: WRM is gapen zo verschrikkelijk aanstekelijk? Waarschijnlijk voelde je bij het lezen van de titel van dit stukje al iets achterin je keel; hou ‘m tegen, hou ‘m tegen! Te laat. Alleen al denken aan of lezen over gapen zorgt er soms voor dat je je echt niet meer kan inhouden, laat staan als er iemand anders in je omgeving flink geeuwt. En eerlijk is eerlijk: ook ikzelf ben tijdens het schrijven van dit artikel al een aantal keer aan de beurt geweest. WRM gebeurt dat eigenlijk?

Wat is gapen?
We gapen wel tien tot vijftien keer per dag. De gemiddelde geeuw duurt zes seconden en begint met een kriebel achterin je mond. En dan weet je dat het te laat is: tegenhouden is niet meer mogelijk. Je spieren spannen zich aan en een flinke geeuw, inclusief hogere bloeddruk, is het resultaat. Je doet het meestal als je moe bent of als je honger hebt. Over het nut van gapen zijn in de loop der jaren verschillende hypotheses bedacht. Het is echter nog steeds niet helemaal duidelijk WRM en met welk doel we deze vreemde en geheimzinnige handeling precies uitvoeren. Zo zou het bijvoorbeeld je brein afkoelen, waardoor je makkelijker wakker blijft. Warmte van je brein zou worden afgevoerd door koele lucht naar binnen te zuigen. Ook zijn er wetenschappers die stellen dat het een oud communicatiemiddel is, afkomstig uit onze oertijd, waarmee je op een simpele manier aangaf dat je honger had of moe was. 

Een andere theorie gaat over de hoeveelheid zuurstof in je bloed. Wanneer je moe bent, ga je automatisch langzamer ademen. Je ademhaling is in zekere zin al het slaapritme aan het volgen, terwijl je lichamelijk nog wakker bent. Hierdoor komt er minder zuurstof binnen. Een flinke gaap zorgt er dan voor dat het zuurstoftekort in je longen en je bloed weer enigszins wordt aangevuld.

WRM is het zo aanstekelijk?
Ook over de aanstekelijkheid van de geeuw zijn wetenschappers het nog niet helemaal met elkaar eens. Er zijn verschillende hypothetische oorzaken te noemen voor het feit dat gapen zo aansteekt. Allereerst komt dit misschien door spiegelneuronen in het motorische gebied van onze hersenen. Deze worden geactiveerd door acties van andere mensen. Wanneer je kijkt naar iemand die aan het gapen is, zorgen deze neuronen er voor dat je het doel van de handeling meteen herkent, waardoor je vliegensvlug nagaat of je zelf ook moe bent. Zo ja, dan is het motorisch uitvoeren van de uiteindelijke gaap veel makkelijker, omdat het systeem de actie al herkende.

Ten tweede zou gapen ook te maken hebben met onze neiging om op een sociale manier handelingen van mensen over te nemen. Als je iemand ‘spiegelt’, wordt dit als sociaal ervaren. Dit proces verloopt onbewust. Verschillende studies hebben uitgewezen dat dit spiegelen ook daadwerkelijk sympathie opwekt. Een onderzoek van de Universiteit van Leeds heeft uitgewezen dat wanneer je een groter empatisch vermogen hebt, je ook sneller met iemand meegaapt. Bijzonder is ook dat je sneller de neiging hebt om mee te gapen met familieleden dan met vrienden, bekenden of vreemden. Toch is het vreemd dat gapen in de praktijk vaak juist als niet-sociaal wordt ervaren; een geeuw tijdens een gesprek wordt eerder gezien als een uiting van desinteresse.

Kortom: er is nog een hoop te onderzoeken wat gapen betreft. De volgende keer als ik in een gesprek weer eens onbedoeld mijn huig laat zien, gebruik ik in ieder geval ‘Zuurstoftekort, even bijtanken!’ als excuus.