Waarom gaat verliefdheid na een tijd weer over?

Valentijnsdag. De dag van anonieme e-cards, rode rozen, waxinelichtjes, spannende lingerie setjes, poëzie en romantische dates. Een stukje zelfreflectie en ik besef dat ik ondertussen ruim zeven jaar single ben en dat de dag van de liefde dus tot nu toe nooit echt bepaald aan mij besteed is geweest. Behalve dan die ene keer. Ik was zestien en tot over mijn oren verliefd. Tegendraads als we allebei waren, hadden we afgesproken niet mee te gaan met al die Valentijn onzin. Ik was dan ook licht met stomheid geslagen toen ik hem de straat in zag fietsen met onder zijn arm een gigantische pluche olifant – wat? Ja, een olifant – die hij een t-shirt had aangetrokken waarop hij met een zwarte stift ‘Ik hou van je Laura’ had geschreven. Het meest romantische aan dit alles vond ik eigenlijk de gedachte dat hij zich publiekelijk met dit totaal hysterische cadeau had durven vertonen op weg van zijn huis naar de mijne. Toch maakte diezelfde romanticus het een paar maanden later uit met de reden dat hij niet meer verliefd was. Pijnlijk. Al maken we dit soort dingen allemaal wel een keer mee. Sterker nog, het is vanuit een biologisch perspectief eigenlijk helemaal niet raar dat verliefdheid aanvankelijk zo vurig is en na tijd enigszins uitdooft. De vraag is WRM?

Goede genen
Om niet op de zaken vooruit te lopen en gelijk bij de ze-leefden-niet-zo-lang- gelukkig te beginnen, is het allereerst interessant om stil te staan bij hoe de mens überhaupt zijn partners uitkiest. Het is moeilijk om dan ondertussen niet te klinken als een van die enge wetenschappers die claimen dat gedrag altijd vanuit een evolutionair perspectief te verklaren is. En toch kan ik niet om het feit heen dat verliefdheid in dienst staat van het menselijke oerinstinct om zich voort te planten. Daarin zijn we dan ook nog eens heel egoïstisch. De mens wil zijn nakomelingen namelijk alleen maar goede genen nalaten. Omdat we echter maar de helft van onze eigen geweldige genen door kunnen geven, is het essentieel dat we letterlijk en figuurlijk de perfecte match vinden. Genetisch gezien zijn we dan idealiter op zoek naar een partner met een zo verschillend mogelijk DNA-profiel zodat onze kinderen de meeste kans hebben op zoveel mogelijk diverse eigenschappen.

Aangezien het misschien een beetje ver gaat om elkaars DNA-profiel naast elkaar te leggen op een eerste date, maken we bewust en onbewust gebruik van zichtbare fysieke eigenschappen om een goede inschatting te maken. Zo is bijvoorbeeld uit onderzoek gebleken dat men zich over het algemeen meer aangetrokken voelt tot een persoon met een symmetrisch gezicht. Ook vallen mannen over het algemeen op vrouwen met brede heupen omdat dit een indicatie is dat zij makkelijk(er) kinderen op wereld kunnen zetten. Bij vrouwen staat status hoog in het lijstje. We willen namelijk het liefst een partner die het gezin zo goed mogelijk bescherming kan bieden. Dat we als vrouw dus weg zwijmelen bij de gedachte van een lange, brede man die zelfverzekerdheid uitstraalt en zijn zaakjes goed op orde heeft, is dus vanuit dit perspectief helemaal zo gek nog niet. Er gaan tenslotte ook nog geruchten dat de mens feromonen, oftewel geurstoffen, zou afgeven die onbewust door potentiële partners worden opgepikt en als prettig worden ervaren. Al is dit nog nooit met zekerheid aangetoond.

Sukkel voor de liefde
Fysieke eigenschappen mogen dan wel verklaren waar wederzijdse interesse uit ontstaat maar echt verliefd worden gaat veel verder dan alleen dat. Je hoort mensen die verliefd zijn vaak spreken dat er ‘gewoon’ een klik was. Een onverklaarbare aantrekkingskracht. Waar dit vuurwerk vandaan komt heeft ook daadwerkelijk met chemie te maken. Iedere relatie die we aangaan, gaat namelijk gepaard met een prille fase van passie. Zodra ons lichaam door krijgt dat we het fijn vinden om bij die ene persoon in de buurt te zijn, pompen we onze hersenen helemaal vol met hormonen en neurotransmitters waar we flink van slag door raken. Deze dodelijke cocktail bestaat uit de volgende ingrediënten:

Dopamine
Elke keer dat we onze lover zien, krijgen we een shot dopamine. Hierdoor voelen we ons fijn en gelukkig wanneer diegene in de buurt is met als gevolg dat we hem/haar dus ook weer steeds opnieuw willen zien. Wanneer dit niet gebeurt, zoals wanneer het uit gaat en je nog verliefd bent, krijg je letterlijk afkickverschijnselen. Dopamine zorgt er daarnaast voor dat we een roze bril opzetten zodat er niemand anders zo perfect lijkt als die ene.

Fenylethylamine
Fenylethylamine is de liefdespeptide die de afgifte van dopamine faciliteert en er bovendien zelf voor zorgt dat je hartslag en ademhaling omhoog gaat, er extra bloedtoevoer is naar de wangen en geslachtsdelen en dat je zwetende handpalmen krijgt.

Adrenaline
Het stress hormoon dat je lichaam in een staat van alertheid brengt door ook de ademhaling en hartslag te verhogen en de spijsvertering op een laag pitje te zetten waardoor je een verminderde eetlust krijgt. Daarnaast zorgt Adrenaline voor die fijne vlinders in je buik.

Serotonine
De effecten van serotonine als het om verliefdheid gaat, worden vaak geassocieerd met het obsessief denken aan die ene persoon.

Testosteron en Oestrogeen
Deze twee hormonen zijn essentieel voor pure lust.

Kijkend naar deze indrukwekkende lijst vind ik het persoonlijk niet zo gek dat ons hoofd, zoals de Jeugd van Tegenwoordig dat zo mooi verwoordt, als knetter kauwgom aanvoelt als we verliefd zijn noch dat de euforie die met verliefdheid gepaard gaat ontzettend verslavend is. Liefde is als een drug waar je het liefst niet van af zou kicken en toch zijn al deze chemische stofjes ontzettend slecht voor je wanneer je er te lang aan wordt blootgesteld. Ze veroorzaken namelijk een hoop stress voor het lichaam. Verliefd zijn kost ook ontzettend veel energie. Langdurige aanmaak van adrenaline is daarnaast slecht voor het hart.

Wil je samen verder?
Om ons lichaam niet helemaal ten onder te laten gaan aan de liefde, is de vraag WRM verliefdheid over gaat te beantwoorden met één simpel woord: gewenning. Het brein zorgt ervoor dat wanneer we langdurig worden blootgesteld aan hoge concentraties hormonen en neurotransmitters, er een tolerantie wordt opgebouwd waardoor er steeds meer van de chemische stofjes nodig is om hetzelfde verliefde effect op te wekken. Hoe leuk, lief en spannend je nieuwe liefde ook is, tegen deze tolerantie is niet op te boksen. Uiteindelijk zorgt de tolerantie ervoor dat de hormoon en neurotransmitter spiegels weer dalen naar een normaal niveau. Het ligt er per persoon aan hoe snel dit proces gaat afhankelijk van hoe gevoelig je bent voor al deze stofjes.

Natuurlijk is het niet zo dat dit het einde van je relatie betekent. Het is echter wel het punt waarop je samen moet beslissen of die prille gepassioneerde fase voldoende indicatie was om samen verder te gaan. Het is het punt waar verliefdheid  al dan niet overgaat in echte liefde. Het is het punt waar verliefdheid met een sisser af kan lopen omdat je ineens beseft dat die sportsokken echt not done zijn. Om ons brein te helpen bij deze belangrijke beslissing, neemt het hormoon oxytocine het stokje over van dopamine. Dit knuffelhormoon zorgt voor een hechte binding tussen geliefden omdat het angst onderdrukt en het onderlinge vertrouwen daardoor wordt versterkt. Het is overigens ook het hormoon dat wordt aangemaakt wanneer vrouwen een orgasme krijgen. De man (of vrouw natuurlijk) die de vrouw echt laat klaarkomen, scoort dan sowieso bonuspunten. Oxytocine heeft echter aanzienlijk minder grote effecten dan dopamine waardoor we inderdaad zelf aan de relatie zullen moeten blijven werken om het spannend te houden.

Voor alle verliefde mensen onder ons zou ik vooral aanraden om dit totaal niet-romantisch artikel even te ctrl-alt-delete’en en te vergeten dat verliefdheid eigenlijk niet meer is dan een persoonlijk chemisch brouwsel met een houdbaarheidsdatum. Misschien ben ik niet de uitgerekende persoon voor liefdesadvies, maar ik zou zeggen laat je meevoeren door de extase van al die lekkere stofjes voor zolang ze meegaan.