Waarom bestaat de Eerste Kamer nog?

Iedereen die een beetje heeft opgelet tijdens de lessen maatschappijleer weet nog precies hoe het zit: de Eerste en de Tweede Kamer vormen samen ‘de Staten-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden.’ Het behoort tot de feitenkennis van iedere middelbare scholier. Het huidige tweekamerstelsel is echter niet zo vanzelfsprekend als dat het lijkt. Er bestaat namelijk een verlangen om over te stappen naar een éénkamerstelsel. Een terugkerende roep voor de afschaffing van de Eerste Kamer is waar te nemen. De SP, D66, GroenLinks en de PVV hebben zich bijvoorbeeld al positief uitgelaten over dit idee. Reden genoeg om af te vragen WRM men de Eerste Kamer zou willen afschaffen en WRM dit tot op heden nog niet gebeurd is.

WRM afschaffen?
Francis Fukuyama, vooraanstaand Amerikaans politicoloog en filosoof, stelt dat er politiek verval optreedt wanneer systemen er niet in slagen zich aan te passen aan veranderende omstandigheden. Het is deze logica die voorstanders van het afschaffen van de Eerste Kamer aanhalen bij het onderbouwen van hun standpunt. De huidige politieke realiteit is veranderd, zo stellen zij, en daarom is er de noodzaak tot hervormen.

De rol die de Eerste kamer moet vervullen om bestaansrecht te hebben is die van controleur: los van de politieke waan van de dag moet de Eerste Kamer op basis van deskundigheid wetsvoorstellen heroverwegen. Dat wil zeggen; zij moet bekijken of wetsvoorstellen passen bij de staatsrechtelijke normen en regels van behoorlijke wetgeving. De Eerste Kamer moet dus fungeren als een laatste formeel juridische controlepost van potentieel nieuwe wetten.

Echter, de politieke waan van de dag is niet te weren uit de Eerste Kamer. In de Kamer heeft het politieke spel de overhand en dit gaat ten koste van deskundigheid. Omdat er meer wisselvalligheid in verkiezingsuitslagen is gekomen, ontstaat er vaker een situatie waarin de Tweede Kamer coalitie geen meerderheid heeft in de Eerste Kamer. Hierdoor zal de politieke focus meer naar de Eerste Kamer verschuiven. Een goed voorbeeld hiervan is het recent gevormde woonakkoord. Heel politiek Den Haag keek naar PvdA senator Adri Duivesteijn die een krappe meerderheid voor het akkoord om zeep dreigde te helpen. De Eerste Kamer werd even het middelpunt van een politiek actueel debat en stond daardoor onder druk van haar grote broer. Dat er steeds vaker een padstelling tussen de Eerste en Tweede Kamer zal ontstaan, maakt besluitvorming stroperiger. Dat gaat ten koste van de slagvaardigheid van de regering. Daar zou mee te leven zijn als de slagvaardigheid ten koste zou gaan van op deskundigheid gebaseerde controle. Omdat dit bij de Eerste Kamer niet het geval is wordt er gepleit voor haar afschaffing.

Kunnen we ook zonder Eerste Kamer? Denemarken, Zweden en Nieuw-Zeeland hebben laten zien dat het kan. Deze landen hebben hun senaat al afgeschaft omdat ze teveel gingen lijken op hun variant van de Tweede Kamer. Nederland zou hun voorbeeld kunnen volgen. De Raad van State kan in dat geval de rol als deskundige controleur helemaal overnemen.

WRM bestaat de Eerste Kamer nog?
Een politiek systeem zonder Eerste Kamer is dus helemaal zo gek nog niet. WRM bestaat de Eerste Kamer anno 2014 dan nog? Het antwoord hierop is simpel. Om de Eerste Kamer op te kunnen heffen is een tweederde meerderheid nodig in beide kamers. Met andere woorden; de Eerste Kamer moet zelf instemmen met haar afschaffing. Iets wat niet snel zal gaan gebeuren.

Bron afbeelding: -JvL-

Bron tekst:

Nrc.nl/voor-of-tegen-het-woonakkoord-onduidelijkheid-over-stem-duivesteijn-blijft