Waarom bezwijken we massaal onder groepsdruk?

Er zijn vast weinig mensen die het volgende nog nooit hebben meegemaakt. Het is maandagavond en je bent nog brak van afgelopen weekend. “Ik ga nooit meer drinken”, heb je gister wel vier keer herhaald. Maar het vaste avondje met je huis-, club-, studie- of teamgenoten vanavond gaat gewoon door en je moet er weer aan geloven. Je probeert niet op te vallen terwijl iedereen naar de koelkast loopt voor een biertje of wijntje en jij rustig op de bank blijft zitten. Mobieltje erbij en doen alsof je neus bloedt. Maar op het moment dat iedereen z’n glas heft en jij niks in je hand hebt, ben je de pineut. “Hé ouwe, wat maak je ons nou?” of “Meid, waaaar is jouw vino?” galmt door de kamer. Shit, betrapt. Een minuut later zitten de eerste paar slokken alcohol erop. Je ruggengraatloze lichaam zakt nog wat verder in de bank. Groepsdruk.

Jan Dirk de Jong en Frank van Gemert van de Vrije Universiteit van Amsterdam deden een studie naar het concept groepsdruk en publiceerden daar een interessant stuk over. ‘Wat is groepsdruk en waarom bezwijken we eronder?’ volgens Jan Dirk en Frank:

“Mensen worden lid van een groep omdat zij bepaalde behoeften voelen die zij niet alleen kunnen bevredigen. Om in deze noodzakelijke sociale bestaansvoorwaarden te kunnen voorzien, zijn ze afhankelijk van andere mensen. Daarom vormen ze groepen of sluiten ze zich aan bij reeds bestaande groepen. Voor de ontwikkeling van een groep is het van belang dat de groepsleden hun gedrag op elkaar afstemmen. Alleen zo kan de groep functioneren en kunnen de groepsleden in deze setting vinden wat ze nodig hebben.

Er zijn drie soorten groepsdruk. De eerste vorm van groepsdruk die iemand kan ondervinden is onbewuste aanpassing. De persoon wil bij de groep horen. Hij vindt het belangrijk om te worden geaccepteerd en wil liever positieve reacties ontvangen van de andere groepsleden dan negatieve. De tweede vorm van groepsdruk is impliciete groepsdruk. Niemand spreekt een precieze gedragsverwachting uit waaraan het individu moet voldoen. Niemand dreigt met een specifieke sanctie indien hij in gebreke zou blijven. Toch heeft het individu het gevoel dat de groep iets van hem verlangt. De derde vorm van groepsdruk is expliciete groepsdruk. In dit geval conformeert een persoon zich aan de normen van de groep omdat hij daartoe wordt gedwongen door (een of meer) andere groepsleden. Deze groepsleden spreken een precieze gedragsverwachting uit waaraan het individu moet voldoen.”

Kortom, acceptatie is de belangrijkste reden achter het volgen van de groep. Toch wil ik nog wel even iets aankaarten. Vaak wordt groepsdruk geassocieerd met iets negatiefs. Denk aan stelen, drinken, roken of pesten, vooral onder jongeren. Maar groepsdruk hoeft niet altijd negatief te zijn. Positieve groepsdruk is wel degelijk mogelijk en kan je helpen net die laatste stap tot iets te zetten. Denk: bootcamp in het Vondelpark (ja, zelfs ik moest er aan geloven), het afmaken van je studie (omdat je niet de enige wilt zijn die straks vuil uit de grachten moet scheppen) of je vliegangst overwinnen (want ook jij wilt naar Ibiza). Op zich is er dus niets mis met groepsdruk, zolang het niet ingaat tegen wat jij prettig vindt.

Wil je het volledige onderzoek lezen? Klik hier!