Waarom er ooit een einde komt aan het Kapitalisme

We weten tegenwoordig niet beter dan dat onze economie is gebaseerd op het investeren van geld in de hoop winst te maken, ook wel bekend als het kapitalisme. Een systeem waar vooral de Westerse wereld lange tijd van heeft kunnen profiteren. De socioloog Immanuel Wallerstein is er alleen van overtuigd dat dit niet zo heel lang meer gaat duren. Hij legt uit WRM  er een einde zal komen aan het kapitalisme.

Kondratieff-golven?
Laat je niet afschrikken door deze subtitel. Kondratieff-golven staan simpelweg voor de fasen van groei (A-fase) en fasen van recessie (B-fase) in onze kapitalistische wereldeconomie. Als we naar onze recente geschiedenis kijken zien we dat de periode van 1945 tot 1973 duidelijk een periode van sterke economische groei is geweest. Vanaf 1973 zijn we langzaamaan in een recessie beland die is uitgelopen op de economische crisis waar we vandaag de dag niet meer omheen kunnen. Kondratieff golven zijn echter al veel ouder dan de 20^ste eeuw en kunnen zelfs helemaal terug geleid worden naar 1450.

Normaal gesproken zijn we altijd in staat geweest te herstellen van recessie fasen, maar volgens Wallerstein is dat deze keer, bij de huidige kodratieff golf, anders. Volgens Wallerstein is het moderne wereldsysteem in een structurele crisis beland. Hierdoor zijn we terecht gekomen in een periode waarin er chaotisch wordt gehandeld, wat er voor zal zorgen dat het huidige kapitalistische wereldsysteem een nieuwe structuur zal krijgen. Een aantal oorzaken ligt hieraan ten grondslag.

Stijgende lonen
Het is geen ‘rocket science’ dat hoe lager de loonkosten zijn, hoe meer winst je als bedrijf maakt. Nu is het zo dat de loonkosten, als een percentage van de productiekosten, wereldwijd aan het stijgen zijn. De loonhoogte wordt bepaald door de strijd tussen de werkgevers en werknemers en de politieke kracht die beide kampen hebben. Op wat voor manier zijn beide kampen in staat zich politiek te organiseren en hoeveel invloed kunnen zij uitoefenen? Dit verschilt per regio en land, maar overal ter wereld probeert de beroepsbevolking te zoeken naar manieren om effectiever te onderhandelen voor betere arbeidsvoorwaarden en lonen met ofwel de werkgevers of de politiek.

De belangrijkste bron van goedkope arbeid zijn altijd arbeidsmigranten van het platteland geweest. Deze arbeidsmigranten verdienden meer dan wat zij op het platteland verdienden en waren nog niet gewend om voor hun rechten op te komen. Maar tijden veranderen en inmiddels zet ook deze arbeidersklasse steeds meer druk op de werkgevers voor hogere lonen. De enige oplossing is om bedrijven opnieuw te vestigen in nieuwe (armere) gebieden waar de lonen van arbeidsmigranten afkomstig uit rurale gebieden nog steeds laag zijn. Het probleem is alleen dat deze rurale gebieden steeds schaarser worden en dus ook de mogelijkheden voor goedkope arbeidskrachten.

Hogere kosten grondstoffen
Niet alleen de loonkosten stijgen, ook de grondstof prijzen stijgen en dan niet alleen de kosten om ze in te kopen maar ook de kosten om ze te behandelen. Zo veroorzaakt het behandelen van grondstoffen vaak afval en met dit afval moet iets gedaan worden. Bedrijven proberen de kosten van het afval dat zij produceren natuurlijk zo laag mogelijk te houden, en daarom kiezen ze er vaak voor om het afval ergens te dumpen ver van de fabriek in bijvoorbeeld een riviertje. Hiervoor geldt hetzelfde als voor de arbeidskosten, het werkt zolang er ongebruikte gebieden zijn om het afval te dumpen. Maar uiteindelijk zullen er geen rivieren meer zijn om te vervuilen en geen bomen meer om te kappen zonder ernstige schade toe te brengen aan de gezondheid van de biosfeer.

Hogere belastingen
Een derde bedreiging voor het kapitalisme zijn staatsbelastingen. Belastingen worden natuurlijk betaald voor sociale diensten en worden daarom gezien als een acceptabel onderdeel van de kosten van productie, althans zolang de belastingen niet te hoog zijn. Wat bepaalt de hoogte van de belastingen? Allereerst is er de vraag naar veiligheid. De kosten voor het bewaken van de veiligheid zijn de afgelopen jaren aanzienlijk gestegen, de schaal van militaire acties zijn vergroot en de rol van politie in onze samenleving is ook toegenomen. Echter, de vraag naar meer en beter onderwijs, gezondheidszorg en sociale vangnetten en de organisatie hiervan (bureaucratie) zijn bij uitstek de grootste kostenposten. De vraag naar dit soort overheidsdiensten en sociale zekerheden is alleen maar toegenomen in de wereld en op dit moment zijn ze bijna universeel. Deze groeiende vraag heeft natuurlijkerwijs op zijn beurt ook gezorgd voor hogere belastingen, wat het maken van winst voor bedrijven onder druk zet.

De drie bovengenoemde punten zorgen voor een constante, toenemende druk op het kapitalistische systeem wat volgens Wallerstein uiteindelijk fataal zal zijn. Kapitalisten zullen in de toekomst niet meer in staat zijn hun kapitaal uit te breiden, wat juist één van de basisprincipes van het kapitalisme is. Zo stelt Wallerstein:

“It is a bit as though one tried to drive a car downhill with a motor still intact but with a damaged body and wheels. The car would no doubt roll forward but surely not in the straight line one would have previously expected nor with the same guarantees that the brakes would work efficiently. How it would behave would become rather difficult to assess in advance. Supplying more gas to the motor might have unexpected consequences. The car could crash.”