Waarom een agent je geen fiets mag verkopen

Laatst was het weer raak voor de zoveelste keer. Net teruggekomen van een vakantie was ik op zoek naar mijn fiets, natuurlijk zonder resultaat. Waarschijnlijk weer gejat door een junk of iemand anders die geld nodig had. Voor mij een probleem, voor een ander juist praktisch. Want mijn fiets is niet de enige die gejat wordt, wat betekent dat er vraag is naar die goedkope fiets. Jaarlijks worden zo’n 80.000 fietsen in Amsterdam alleen al gestolen en vaak meteen doorverkocht. Logisch dat de overheid actief probeert deze vorm van diefstal terug te dringen. Nieuwe methoden worden toegepast naast de al wat oudere trucjes om het dievengilde het leven moeilijk te maken. Een van die methoden die regelmatig besproken wordt onder studenten (in ieder geval op de Oudemanhuispoort) is die van de agent die aan jou een fiets probeert te slijten. Risicootje natuurlijk, want als je er zo een koopt, word je meteen opgepakt voor heling. Maar de veelgehoorde workaround is de volgende; vraag de verkoper in kwestie drie keer of het een agent is, want na drie keer móet die eventuele wout toegeven dat hij ook echt een agent is. Over vijf minuten zal je begrijpen WRM dit onzin is.

Om te beginnen bij het begin; vanuit de wetgever heeft de uitvoerende macht in Nederland een ruim arsenaal aan bevoegdheden toebedeeld gekregen. Deze bevoegdheden kunnen zij inzetten bij onder andere opsporing van strafbare feiten. Maar alles wat niet in dat Wetboek van Strafvordering staat, is geen bevoegdheid, tenzij de rechterlijke macht anders heeft bepaald. Dit principe heet het strafvorderlijk legaliteitsbeginsel.

Met dit in gedachte gaan we kijken naar wat die agenten in mijn verhaal dan zouden doen. Het te koop aanbieden aan willekeurige personen van een schijnbaar gestolen fiets is in feite het uitlokken van een strafbaar feit, namelijk heling. Iedereen die wel eens tv kijkt en zo’n Amerikaanse politieserie of Suits gezien heeft, weet dat het in Amerika niet geheel ongebruikelijk is dat de politie strafbare feiten uitlokt. Maar in hoeverre geldt dit ook in Nederland?

In Nederland mogen opsporingsambtenaren bijvoorbeeld lokfietsen gebruiken om hiermee een fietsendief te kunnen pakken. Deze bevoegdheid staat niet met zoveel woorden in de wet, maar rechters hebben bepaald dat dit niet per se ongeoorloofd is. Uitgangspunt hier is wel dat degene die de fiets steelt, al vanaf het moment dat hij zijn huis verliet het plan moet hebben gehad om een fiets te gaan stelen. Ook is de wettelijk omschreven pseudokoop toegestaan. Agenten mogen, natuurlijk niet in dat mooie blauw pak, doen alsof zij interesse hebben om drugs te kopen en vervolgens de drugsdealer arresteren. Ook hier geldt weer dat die drugsdealer willens en wetens aan het dealen is. Er is in beide gevallen geen sprake van uitlokking, want degene die gepakt wordt, had hoe dan ook die fiets gestolen of die drugs verkocht.

Je voelt hem al aankomen, maar voor de duidelijkheid dan maar; hoe zit het dan met die agent in de binnenstad die jou een fiets probeert aan te smeren? Inderdaad, dit mag hij niet doen. Centraal staat het Tallon-criterium, vernoemd naar het arrest Tallon uit de jaren tachtig. In dit arrest werd het criterium ontwikkel dat inhoudt dat bij het bekijken van de feiten in een zaak het relevant is of de agent de verdachte heeft uitgelokt tot het plegen van strafbare feiten. Degene die die fiets koopt, was dit misschien wel helemaal niet van plan en de agent heeft op dat moment voorzien in een behoefte die er anders niet was geweest. Dit uitlokken mag dus niet, omdat de wettelijke grondslag hiervoor ontbreekt.

Conclusie is dat agenten je nooit een fiets zullen proberen te verkopen. Nu weet je WRM je nooit meer hoeft te vragen of die tandeloze verkoper een agent is. Wel even over je schouder kijken wanneer je die fiets wilt kopen, dat er niet toevallig een agent op de hoek van de straat mee staat te kijken!