Waarom lijkt de tijd soms langzamer of sneller te gaan?

Voor degenen die al de hele dag naar de klok op hun scherm zitten te loensen, hopend dat er weer een magische minuut voorbij gevlogen is, klinkt dit vast bekend: tijd lijkt voorbij te kruipen als je je verveelt. Sta je echter op een vet feestje of geniet je van je vrije dag, dan lijkt de tijd als een raket voorbij te schieten. Hoewel het erg cool zou zijn, heb je helaas geen magische krachten die de tijd kunnen beïnvloeden (ook al zou dat tegen alle wetten van de natuur indruisen). Maar WRM lijkt de tijd dan langzamer of sneller te gaan in sommige situaties?

Ons gevoel van gepasseerde tijd heeft alles te maken met hoe we tijd waarnemen. Ons brein is namelijk een meester in spelletjes met ons spelen. Alle informatie die we binnenkrijgen, krijgen we niet per se in de juiste volgorde binnen. Informatie over een situatie die ons bekend voorkomt, kost daarom minder tijd voor ons brein om te verwerken. Zodra je echter iets nieuws doet, doet onze bovenkamer langer over het verwerken hiervan. De tijd gaat, in dit geval, voor je gevoel langzamer, want al die nieuwe indrukken moeten even rustig door je hersenen verwerkt worden.

Alle informatie die we binnenkrijgen en die nodig is om ons gevoel van tijd te bepalen, komt ook nog eens in verschillende delen van ons brein binnenzeilen. Al onze zintuigen – geur, smaak, tast, gehoor en zicht – moeten met elkaar samenwerken om de situatie waarin we ons bevinden te schetsen. Je kunt je misschien voorstellen dat als we een stortvloed aan nieuwe informatie waarnemen, het even duurt voordat we er chocola van kunnen maken.

Tijd vliegt
Maar hoe zit het dan met het oude gezegde dat de tijd voorbij lijkt te vliegen als je plezier hebt? Dit komt door het verschil tussen onze onmiddellijke waarneming van tijd en onze herinnerde waarneming van tijd. Tijdens een drukke dag met een hoop nieuwe dingen om te doen, negeer je de gebeurtenissen die je normaal vervelen; de niet zo boeiende prikkels laat je aan je voorbij gaan. ’s Avonds is de dag voor je gevoel voorbij gevlogen. Maar zou je bijvoorbeeld een jaar later terugkijken op deze dag, dan kan je je er een hoop van herinneren en is het, net als die leuke dag in je jeugd, een lange dag geweest.

Het gevoel van tijd die sneller of langzamer lijkt te gaan, heeft overigens ook te maken met hoe je je aandacht verdeelt. David Eagleman, neurowetenschapper, legt dit fenomeen uit aan de hand van een levensbedreigende situatie. Nou is dit (hopelijk) niet iets waar je je dagelijks in bevindt, maar je kunt je voorstellen dat je bij gevaar meer aandacht besteed aan details. Als je lijf in overlevingsmodus schiet, gaan we alles wat om ons heen gebeurt aandachtig bestuderen. Misschien heb je slachtoffers van een overval wel eens horen zeggen dat het uren leek te duren voordat de overval voorbij was.

Zomer 1993
Wat mij overigens vaak stoort en verbaast, is het fenomeen waarbij mijn studententijd voorbij lijkt te sjezen: ik moet voor mijn gevoel nog net geen plek reserveren in het bejaardentehuis. Mijn jeugd leek daarentegen eindeloos te duren en ik keek soms reikhalzend uit naar ‘als ik later groot ben’. Ook hier heeft Eagleman een verklaring voor: hoe gedetailleerder een herinnering, hoe langer het moment lijkt te duren. Het lijkt dus net alsof die ene zomer in 1993 eindeloos leek te duren. Een uur voelde toen lang, mijn volwassen leven schiet echter voorbij terwijl ik met mijn ogen knipper. Figuurlijk gesproken, dan.

Op een saaie dag probeer ik dikwijls de wijzers van de klok vooruit te dwingen. In mijn onmiddellijke waarneming van tijd duurt de dag langer dan mij lief is. Als je aandachtig de wijzers van de klok gaat bestuderen, lijkt de tijd immers langzamer te gaan. Het enige wat je zou kunnen doen om jezelf uit je lijden te verlossen, is iets gaan doen wat je leuk vindt en waardoor je niet eens het gevoel hebt dat je aan het werk bent. Heb je, net als ik, soms ook het gevoel dat de leuke momenten in je leven voorbij schieten en teveel langs je heen gaan? Probeer dan eens stil te staan en de situatie om je heen aandachtig te bestuderen. Bezoek nieuwe plekken, ontmoet nieuwe mensen en onderneem nieuwe activiteiten. Je mag dan misschien geen superkrachten hebben waarmee je de tijd kunt beïnvloeden, maar je kunt wél doen alsof. Voor je gevoel lukt het tenslotte altijd.