Waarom worden we wagenziek?

‘Mama, ik voel me niet zo lekker…’ Iedereen zal het als kind vanaf de achterbank van de auto weleens naar zijn ouders hebben geroepen. Misschien was je misselijk omdat je teveel Autodropjes had gesnoept, maar het kan ook zijn dat je gewoon flink last had van wagenziekte. WRM hebben we last van reisziekte in de auto en zijn vooral kinderen hier het slachtoffer van? En WRM kunnen blinden niet wagenziek worden?

Vieze reispilletjes
Als kind had ik al een hekel aan autorijden en nog steeds ben ik er niet dol op. Ik weet namelijk nooit zeker of ik de rit ongeschonden doorkom. Vaak ligt het aan de chauffeur: rijdt iemand snel, hard door de bocht en met veel tempowisselingen? Of gaan we in het buitenland de bergen in? Dan ben ik binnen tien minuten klaar met de rit. Ik heb van alles geprobeerd: vieze reispilletjes die mijn moeder stiekem tussen mijn brood verstopte, een geurdispenser in de auto waar de hele familie uiteindelijk misselijk van werd en watjes in mijn rechteroor – ik ben linkshandig – om ‘de balans in mijn evenwichtsorgaan te behouden’. Helaas heb ik het wondermiddel nooit echt gevonden.

Evenwicht
Wagenziekte wordt veroorzaakt door een conflict tussen je evenwichtsorgaan, dat zich ver achter in je oor bevindt, en je zintuigen. Je zintuigen en het evenwichtsorgaan staan constant in contact met je hersenen, om informatie over te brengen over waar je lichaam zich bevindt. Als je je hoofd bijvoorbeeld naar links of rechts kantelt, voelt het evenwichtsorgaan dit. Het orgaan communiceert dit door naar de hersenen. Maar ook bij een geleidelijke beweging van je hoofd, bijvoorbeeld als je loopt, pikt het evenwichtsorgaan dit op. Aangezien het evenwichtsorgaan niet alle informatie heeft – loop je naar voren of naar achteren? – werkt het samen met andere zintuigen, zoals je ogen. Stel, je leunt met een gestrekt lichaam naar voren. Je evenwichtsorgaan voelt een verandering van zwaartepunt, maar ziet niet het gevaar dat dreigt: dat je naar voren valt. Je ogen zien dit wel, communiceren dit door naar de hersenen en geven daarmee de opdracht om een stap naar voren te doen, net voordat je omvalt.

Tegenstrijdige signalen
Als je in een auto op de achterbank zit, wordt het zicht op waar je lichaam is of heengaat onderbroken. Vooral wanneer je iets anders aan het doen bent, zoals het lezen van een boek of het checken van je WhatsApp-berichten, zien je ogen niet welke kant je op gaat. Je ogen richten zich dan op een object dat stilstaat en geven daardoor ook het signaal door dat je lichaam stilzit. Je evenwichtsorgaan voelt echter dat je naar voren beweegt. En ook andere zintuigen, zoals je rugspieren, zullen voelen dat de achterbank van de auto door tempoversnellingen meer of minder in je rug wordt geduwd en zullen dit koppelen aan beweging. Door de verschillende signalen die het lichaam doorstuurt (je beweegt en je beweegt niet) raken je hersenen in de war en zodoende wordt het zieke gevoel veroorzaakt.

Misselijkheid
Dat wagenziekte dus door tegenstrijdige signalen ontstaat, daar zijn wetenschappers het over eens. Maar WRM krijg je er nu een misselijk gevoel van? Voor veel wetenschappers is de precieze toedracht onduidelijk, maar één theorie wordt het meest ondersteund. Ons lichaam wordt normaal gesproken misselijk als reactie op giftige stoffen (denk aan teveel alcohol), om op die manier deze stoffen kwijt te raken. Wetenschappers denken dat de hersenen, door de verschillende signalen, het idee krijgen een giftige stof te hebben binnengekregen, omdat de eigen waarneming is verstoord. Andere giftige stoffen, denk aan drugs, kunnen ook verstoringen van de waarneming veroorzaken, zoals hallucinaties. Je lichaam vecht dus tegen een giftige stof die er niet is, waardoor je misselijk de autorit moet doorstaan.

Bestrijding
Om het misselijke gevoel te bestrijden helpt het om over de schouders van de bestuurder mee naar buiten te kijken, omdat de ogen dan ook kunnen zien dat je beweegt. De informatie die de verschillende zintuigen en het evenwichtsorgaan doorgeven aan de hersenen komen dan weer overeen. Al is dit voor kinderen vaak een moeilijkere taak: omdat ze nog niet gewend zijn aan de beelden die buiten langsrazen, kunnen ze de beweging die ze vanuit de auto zien nog niet zo goed koppelen aan de beweging die ze voelen. Wetenschapper Herman Kingma pleit er daarom voor dat jonge kinderen in de auto op een spelcomputer spelen. Door het spelen worden ze zo afgeleid, dat ze niet meer bezig zullen zijn met het rijden in de auto. Vraag kinderen dus niet om lekker naar buiten te kijken, want dan blijven ze zich ziek voelen.

Blinde mensen
WRM hebben volwassenen minder last van wagenziekte? Dit komt omdat volwassenen gewend zijn om in de auto te zitten. Er valt dus overeen te groeien. Verder heb je als bestuurder natuurlijk nooit last van wagenziekte, aangezien je zelf beslist waar je heen gaat. Blinde mensen zullen het probleem echter nooit ondervinden, aangezien de ogen bij wagenziekte zo’n belangrijke rol spelen. Aangezien blinden hun omgeving via andere zintuigen waarnemen, ontstaat het conflict tussen de verschillende zintuigen niet en worden ze nooit wagenziek. Misschien moet ik, als ik weer wagenziek word, proberen mijn ogen dicht te doen?

 Meer lezen?
Universiteit-van-nederland/Waarom-word-je-wagenziek-35/m1mzfcuf3dnc
Kennislink.nl/publicaties/kunnen-blinden-reisziek-worden