Waarom heet bokbier eigenlijk ‘bokbier’ ?
De rossige NOS meteoroloog Gerrit Hiemstra vind ik normaal gesproken een vriendelijke man. Begin oktober begin ik echter steevast een hekel te krijgen aan de timide weergoeroe. ‘Guur’ en ‘onstuimig’ worden zijn stopwoordjes en met zijn Friese achteloosheid kondigt hij de ene na de andere snerpende zuidwester aan. Om ons te wapenen tegen dit donkere klereweer hebben we in de loop der tijd tal van tradities ontwikkeld. Mijn persoonlijke favoriet: het bokbierseizoen. Vanaf 1 oktober verschijnt dit najaarsbier in elke zelf respecterende kroeg en slijterij. Hoewel ik vol overtuiging deelneem aan onze bokbiertraditie ben ik nog vrij onwetend. WRM heet het eigenlijk zo? En, wat is bokbier eigenlijk?
WRM heet het zo?
Op vrijwel elk bokbier prijkt een heroïsch afgebeelde bok. Deze mannelijke variant van de geit moet dan wel wat te maken hebben met het ontstaan van onze bokbiercultuur, toch? Dit blijkt een misvatting te zijn. De oorsprong van de Nederlandse bokbiertraditie ligt bij onze oosterburen. Het Duitse middeleeuwse stadje Einbeck werd geroemd om het bier wat zij brouwde. De Beierse tongval zorgde dat men naar ‘Ainpöck’ vroeg als er bier besteld werd. Al snel werd dit ‘ein bock.’ Het donkerdere en zwaardere bier uit Einbeck werd al snel geassocieerd met het jaarlijks terugkerende biertje dat gebrouwen werd van de nieuwe oogst hop, tarwe of gerst. Om hun vakmanschap te benadrukken produceerde de brouwers van de eerste oogst een rijker en zwaarder biertje. Omdat de eerste oogst aan het eind van de zomer plaatsvindt, was dit feestelijke biertje meestal klaar om te drinken wanneer het gure weer zijn intrede had gedaan. Vanuit dit gebruik ontstond in Duitsland en een aantal omliggende landen de traditie om in de koude donkere maanden een rijkelijk winterbier op de markt te brengen. Niet overal wordt hiervoor de naam bokbier gebruikt. In Scandinavië wordt het feestelijke winterbier bijvoorbeeld jule bier (kerstbier) genoemd. Wat Nederland uniek maakt in zijn winterbiertraditie is het relatief vroege seizoen. Oktober wordt gezien als de start van de bokbierperiode. In deze maand wemelt het van activiteiten rondom het bokbier. Vrijwel elke stad heeft een bokbierfestival in de periode dat de herfst zijn intrede doet. Daarmee rekken we het seizoen van de winterse feestbieren in Nederland van de herfst tot diep na de eindejaar feesten. De gemiddelde bokbier liefhebber zal hier niks op tegen hebben.
Een definitie?
Amateurbrouwers kunnen zich compleet uitleven op de voorschriften van het brouwen van een bepaald soort bier. Gedetailleerde logboeken vol brouw technische aantekeningen beschrijven nauwkeurig welk proces en mengsel van ingrediënten een bepaald soort bier tot gevolg heeft. Van oudsher is bok een bier van lage gisting met een donkere robijn roodachtige kleur. Het moutprofiel zorgt voor een zoetige volle smaak. Gek genoeg zijn er wat betreft bokbier weinig formele criteria opgesteld. Het enige formele voorschrift waaraan een bokbrouwer aan moet voldoen is een stamwortgehalte van 15.5 Plato. Om een technisch verhaal over brouwen te vermijden: het stamwortgehalte zegt wat over het uiteindelijke alcoholpercentage. 15.5 Plato wordt veelal aangehouden voor zwaardere speciaal bieren. Het ontbreken van strikte voorschriften zorgt ervoor dat onze invulling van het begrip bokbier aan verandering onderhevig is. Voor de vereniging PINT (Promotie Informatie Traditioneel Bier) is dit een doorn in het oog. De bierpuristen pleiten voor strengere criteria. Zo willen ze de toevoeging van vruchtsappen of andere aroma’s beperken en de donkere kleur van bokbier formeel vastleggen. Totdat zo’n set formele criteria is opgesteld kan je bokbier zien als een behoorlijke vrije interpretatie van een winters feestbiertje.
De Amsterdamse interpretatie van ‘T IJ
Dat je op verschillende manieren rijke winterse bieren kan brouwen is een boodschap die is aangekomen bij de Amsterdamse succes brouwer ’t IJ. Met drie winterse bokbieren, een handvol speciaal bieren en een heus eindejaarsbier in het assortiment geeft ’t IJ genoeg mogelijkheden om je te wapenen tegen het grimmige winterweer. Misschien verklaart de komst van het bokbierseizoen wel de nuchtere houding waarmee Gerrit ons slechte weer aankondigt. Stiekem weet de weerman; laat die Hollandse herfststormen maar komen. In gedachte hoort hij immers de regen tegen de ruiten van zijn favoriete kroeg aan kletteren en proeft hij de smaak van een IJbok, een Rode Bok of een IJndejaars. Zo komt Gerrit de winter wel door!
Meer lezen?
https://www.twortwat.nl/per.auteur?article_id=1163669544
http://www.pint.nl/themas/traditie/bokbier/definitie-bokbier.aspx
