Waarom is de ebola-uitbraak in West-Afrika nog niet bezworen?

De afgelopen maanden werd er genoeg over gepraat in het nieuws: ebola, een ernstige infectieziekte. In West-Afrika worden verschillende landen getroffen door de verspreiding van dit dodelijke virus. Volgens de World Health Organization is het dodenaantal als gevolg van ebola opgelopen tot meer dan drieduizend. Liberia is met 1830 sterfgevallen veruit het zwaarst getroffen land, maar ook in Sierra Leone en Guinee is de situatie ernstig. Hoe kan een dodelijke ziekte die al meer dan dertig jaar bekend is bij artsen en farmaceuten nog zo’n uitbraak kennen? WRM is de ebola-uitbraak in West-Afrika nog niet bezworen?

Ebolabesmetting
Ebola is een infectieziekte die hemorragische (bloedende) koorts veroorzaakt, dat meerdere organen in het lichaam aantast. De ziekte heet officieel ‘ebola hemorragische koorts’ en wordt veroorzaakt door het filovirus. Eenmaal besmet is de kans op overlijden groot. De besmetting kan op een aantal manieren plaatsvinden: via het innemen van besmet voedsel of via contact met zieke mensen.
Vleermuizen zijn de meest waarschijnlijke bron van filovirussen: ze verspreiden het virus onder meer via hun ontlasting. Verschillende dieren in het Afrikaanse regenwoud kunnen met het virus besmet worden, zoals chimpansees, gorilla’s en antilopen. Als mensen deze dieren slachten en eten, kunnen zij ook besmet raken. Daarnaast kunnen mensen elkaar besmetten zodra de eerste tekenen van de ziekte zich voordoen. Een patiënt is besmettelijk als er klachten ontstaan zoals koorts, hoofdpijn en spierpijn. Deze zieke mensen kunnen andere mensen besmetten via direct contact met bloed, ontlasting, urine, sperma, braaksel en/of zweet. Verspreiding van het virus via de lucht (door bijvoorbeeld niezen of hoesten) lijkt niet voor te komen.

Dat de ziekte zich in West-Afrika makkelijk verspreidt heeft een aantal redenen. Ten eerste zijn er in landen als Liberia, Sierra Leone en Guinee minder goede hygiënische voorzieningen dan bij ons in Nederland. Het is voor inwoners van deze landen daarom waarschijnlijker dat zij met lichaamssappen van besmette mensen in contact komen. Zo wassen zij zich bijvoorbeeld in hetzelfde water als waarin een patiënt zijn behoefte heeft gedaan, waardoor ze in contact komen met ontlasting of urine.
Daarnaast is er nog een probleem in de West-Afrikaanse landen: er bestaat een grote mate van wantrouwen tegenover de autoriteiten onder de bevolking. De beste manier om de verspreiding van het virus tegen te gaan is door mensen met de ziekte in quarantaine te plaatsen en de lichamen van gestorven slachtoffers af te zonderen en te verbranden. Families van patiënten wilden vanwege het bestaande wantrouwen hun zieke familieleden echter niet overdragen aan de ziekenhuizen. Veel patiënten zijn daardoor achtergebleven in de dorpen en hebben mensen in hun nabije omgeving besmet.

Behandeling
Patiënten met ebola worden momenteel vrij algemeen behandeld. Zij krijgen meestal vloeistof toegediend omdat patiënten vaak uitgedroogd zijn, of er worden behandelingen toegepast die zijn gericht op het handhaven van het zuurstofgehalte, de bloeddruk en het tegengaan van eventuele infecties. Een specifieke behandeling voor ebola of een vaccin tegen het virus bestaan echter (nog) niet.
Hoewel het virus al sinds 1976 voorkomt, zagen farmaceutische bedrijven er nooit eerder brood in om een goed vaccin te laten ontwikkelen. Een deel van het probleem ligt in het feit dat ebola wordt veroorzaakt door een virus en niet door bacteriën. ‘We hebben over het algemeen meer moeite met het ontwikkelen van behandelingen tegen virale ziektes dan tegen bacteriële ziektes’, zei Derek Gatherer, bio-onderzoeker aan de Universiteit van Lancester, tegen de Huffington Post. Daarnaast evolueren ebolavirussen vrij snel, dus het is allesbehalve zeker dat een vaccin dat nu wordt ontwikkeld ook zal beschermen tegen toekomstige uitbraken.

Toch lijkt de belangrijkste reden de winstgevendheid van een vaccin tegen ebola te zijn. Zo stelde viroloog Ab Osterhaus tegen RTL Nieuws: ‘Het is ingewikkeld, maar ook niet helemaal rendabel, hoe naar dat ook klinkt. Ondanks dat er heel veel mensen overlijden aan ebola is het een schijntje vergeleken met het aantal mensen dat bijvoorbeeld overlijdt aan aids of malaria, waar ook geen vaccin voor is. Dan is het maar de vraag of je een vaccin moet ontwikkelen voor een ziekte waar zes- of zevenhonderd mensen jaarlijks aan overlijden. Je kunt je dus beter afvragen of je het geld niet beter in een ander vaccin kan stoppen. Een vaccin van A tot Z ontwikkelen kost ongeveer driehonderd miljoen euro. Omdat er relatief weinig mensen ebola krijgen is de markt voor een vaccin niet zo groot. De industrie heeft dus weinig belang bij de ontwikkeling van een vaccin. Het geld voor de ontwikkeling zou van overheden moeten komen.’

Dat laatste lijkt momenteel te gebeuren. Twee Amerikaanse artsen overleefden ebola nadat zij een experimenteel vaccin toegediend hadden gekregen. Het Amerikaanse Gezondheidsinstituut heeft 28 miljoen dollar beschikbaar gesteld voor een testprogramma om een goed vaccin tegen ebola te laten ontwikkelen. Intussen heeft een Canadees bedrijf een vaccin succesvol op apen getest. Laten we hopen dat de ruim zesduizend mensen met een ebolabesmetting in West-Afrika hier snel baat bij hebben!

Hoofdafbeelding: Morgana Wingard

Afbeelding tekst: NOS

Bronnen:
http://www.rivm.nl/Onderwerpen/E/Ebola
http://www.elsevier.nl/Buitenland/nieuws/2014/8/Acht-vragen-over-de-ebola-uitbraak-in-West-Afrika-1585701W/
http://www.rtlnieuws.nl/nieuws/buitenland/ebola-waarom-er-geen-vaccin