Waarom weten vogels elk jaar precies waar ze naartoe moeten vliegen?

Hopelijk zijn niet alle vogels al weggetrokken na het slechte weer van de afgelopen weken. Zo niet dan hebben ze nog even voordat ze weer naar het zonnige zuiden vertrekken, maar hoe weten vogels nou waar ze heen moeten en hoe werkt dit?

Wat is instinct ook alweer?
Een instinct is een gedragspatroon dat erfelijk is vastgelegd. Leren speelt geen rol bij het instinct, het zit er namelijk al. Het instinct van een organisme is genetisch vastgelegd, waarbij specifieke actiepatronen (stimulus-respons) optreden als een gebonden keten van reflexen. Het knipperen van het menselijk oog is geen instinct maar alleen een reflex, omdat het knipperen van je oog enkelvoudig is en niet door de hersenen wordt aangestuurd. Het bouwen van een spinnenweb is bijvoorbeeld wel een goed voorbeeld van instinctief gedrag.

Intern kompas van een vogel
Eigenlijk bestaat het interne kompas van een vogel uit twee zaken. Allereerst is de richting en de duur van de vlucht aangeboren. Een jonge vogel weet dus welke kant hij op moet vliegen en voor hoe lang ongeveer. Er zijn meerdere experimenten bekend waarbij twee groepen vogels in twee verschillende landen worden uitgezet. Beide groepen vlogen in dezelfde richting en vlogen ook dezelfde afstand. Het is dus niet zo dat hun instinct hen loodst naar dat ene dorpje in Zuid Frankrijk.

Dit komt vooral voor bij jonge vogels. Wanneer een vogel al een keer op trek is geweest, wordt ook de oriëntatie bijgesteld. Vogels leren van elke trek weer meer.

Navigatiemethoden
Vooral de ervaren vogels maken gebruik van deze navigatie methoden. Er zijn drie mogelijke manieren waarop een vogel op zijn of haar plaats van bestemming komt.

– Radarwaarnemingen: Vogels maken gebruik van landschapskenmerken zoals rivieren, bergen en kustlijnen.

– Aardmagnetisch veld: Het interne zintuig van vogels werkt net als een kompas, zo kunnen ze de richting bepalen.

– Zon en de sterren: Er zijn experimenten uitgevoerd waarbij vogels succesvol op de zon en de sterren kunnen vliegen. Gelukkig is dit niet de enige navigatiemethode die zij hebben, want heel succesvol is deze methode met bewolking niet.

Afrika
Concluderend kunnen we stellen dat jonge vogels geboren worden met een instinctief gedrag waarbij de richting en de afstand vastgelegd is voor hun wintertrek. Jonge Koekoeken trekken om die reden al enkele weken eerder naar Afrika dan volwassen Koekoeken. Volwassen vogels kunnen vanwege hun lerend vermogen en de drie mogelijke navigatiemethoden vrij efficiënt reizen.

Zelf weten hoe sterk je richtingsgevoel is? Voer voor de grap eens een dropping uit en kijk wie als eerste terug is.

Meer lezen over de vogeltrek? Kijk dan eens op:
www.vogelbescherming.nl
www.natuurbericht.nl