Waarom bepaalde mensen geluiden kunnen proeven en iedere letter een kleur geven

Het zal de trouwe lezers onder jullie vast niet ontgaan zijn dat er een nieuwsgierig aagje in mij schuilt. Ik stel graag vragen, heb ontelbare interesses en over het leven filosoferen is een van mijn favoriete bezigheden. Zo heb ik mijzelf wel eens afgevraagd: wie er heeft bepaald dat de kleur rood, rood genoemd moet worden? WRM hebben we die niet blauw genoemd? Toch lijken de associaties die wij hebben aangeleerd zo diep geworteld dat het raar lijkt om wat onze ogen zien als rood, niet als zodanig te noemen. Zoals het woord associaties echter al doet vermoeden zit veel tussen onze oren. Alles wat onze zintuigen waarnemen wordt in ons brein gelinkt aan aangeleerde concepten en eerdere ervaringen. Over het algemeen is ons brein bijzonder goed in het gescheiden houden van informatie die via verschillende zintuigen binnenkomt, wat ons in staat stelt feilloos te kunnen bepalen wanneer we iets horen, zien of ruiken. Maar zoals met veel in het leven bestaat er altijd een uitzondering op de regel. Er zijn namelijk mensen waarbij er extra, volstrekt onnodige associaties gevormd worden waardoor het horen van bijvoorbeeld een slaande deur meer dan alleen het concept ‘ik hoor een slaande deur’ oproept, maar ook een specifieke smaak. Zo zijn er dus mensen die slaande deuren letterlijk kunnen proeven. Waarop ik mij nieuwsgierig afvraag WRM we dit niet allemaal kunnen.

M&M’s eten en bloemen ruiken… huh?!

Wegsnoeien
Het hierboven beschreven neurologisch fenomeen staat ook wel bekent als synesthesie oftewel het samensmelten van zintuigen. Verwarrend, zou je misschien denken en toch zijn het eigenlijk extra ezelsbruggetjes om perceptuele concepten of gebeurtenissen te onthouden. Om te begrijpen hoe synesthesie tot stand komt, moeten we in ons achterhoofd houden dat verschillende zintuigen geassocieerd zijn met verschillende hersengebieden waarin specifieke informatie wordt verwerkt. Alhoewel de hersengebieden nooit helemaal onafhankelijk van elkaar functioneren, zijn de connecties tussen hersengebieden bij synestheten dusdanig sterk dat het triggeren van het ene zintuig automatisch een tweede zintuig activeert. Dat de connecties zo sterk zijn valt te verklaren door een oversschot aan neurale verbindingen. Onder het motto liever wegstrepen dan erbij verzinnen, worden we namelijk geboren met teveel verbindingen tussen hersencellen. Naarmate we opgroeien en druk bezig zijn met dingen leren als rood is rood, worden overbodige verbinden weggesnoeid. Dit prunen gebeurd bij synestheten in een mindere mate met als gevolg dat er teveel verbindingen overblijven.

De toppers
Ondanks dat in theorie alle zintuigen met elkaar zouden kunnen vermengen, zijn er een aantal combinaties die vaker voorkomen dan anderen. Hier en top 3:

1. Grafeem – Kleur
De meest voorkomende vorm van synesthesie. Het verwijst naar het waarnemen van specifieke kleuren bij specifieke letters. Zo kan de letter B altijd groen oplichten, terwijl de O altijd paars is en het cijfer vier altijd oranje.

2. Geluiden – Kleur
De vorm van synesthesie die iets wegheeft met het afgaan van vuurwerk. Alledaagse geluiden zorgen namelijk voor het waarnemen van bepaalde kleuren in verschillende ritmes en helderheid.

3. Ruimtelijke volgorde
Persoonlijk vind ik dit een van de bizarste vormen van synesthesie. Misschien wel omdat het voor mij, als hyper sensorische leek, moeilijk voor te stellen is hoe synestheten dit precies ervaren. Het idee is dat opeenvolgende cijfers een bijhorend punt in de ruimte hebben. Zo kan het cijfer 7 naast je staan terwijl het cijfer 4 een stukje verderop bij het raam staat.

Misschien denk je nu zelf ook wel –huh, hoe dan?-. In het geval van de kleur varianten van synesthesie is het bekent dat er twee soorten synestheten bestaan. De ‘projectors’ die als het ware de synesthetische kleur in de buitenwereld projecteert en de ‘associator’ die kleuren in het hoofd waarneemt. Al blijft de manier waarin vormen van synesthesie precies worden ervaren zeer subjectief en verschilt het vaak per individu.

Voor degenen die nu denken –wow, wat vet! Dat wil ik ook!– niet getreurd, het geheugen kan namelijk tot op zekere hoogte op synesthesie getraind worden. Zo kan het intensief denken aan de kleur rood bij een gedachte die niets met die kleur te maken heeft, er toe leiden tot extra verbindingen gevormd worden. Uiteindelijk zal de gedachte de kleur triggeren en andersom. Associaties zitten tenslotte niet voor niets allemaal tussen onze oren..