Waarom is milieuproblematiek zo moeilijk op te lossen?
De antwoorden op de grote milieuvraagstukken zijn zo verschrikkelijk simpel: Hoe lossen we het broeikaseffect op? Door minder broeikasgassen uit te stoten! Hoe voorkomen we dat onze zeeën worden leeggevist? Door minder te gaan vissen! Hoe komen we af van het plastic afval probleem in onze oceanen? Door het op te ruimen en niet opnieuw te gaan vervuilen.
We weten in grote lijnen wat er moet gebeuren om de aarde leefbaar te houden. Toch krijgen we het niet voor elkaar om bindende internationale afspraken te maken. De groots opgezette klimaattop in 2009 te Kopenhagen is hiervoor tekenend. De onmacht om tot een formeel akkoord te komen leidde ertoe dat de klimaattop bestempeld wordt als regelrechte flop. Als de oplossingen van milieuproblemen zo voor de hand liggen, WRM is het daadwerkelijk oplossen ervan dan toch zo lastig? WRM gaat het maken en uitvoeren van internationale afspraken met betrekking tot het milieu zo moeizaam? Aan de oppervlakte lijkt het erop dat politieke onwil een adequate aanpak in de weg staat. Het echte probleem gaat echter dieper. Het is de aard van de problematiek die ervoor zorgt dat een internationale aanpak niet van de grond komt. Twee begrippen maken deze aard van milieuproblematiek duidelijk: ‘Tragedy of the commons’ en het ‘prisoner’s dilemma’.
Tragedy of the commons
Het begrip ‘tragedy of the commons’ komt uit het inmiddels klassieke gelijknamige artikel van de Amerikaanse ecoloog Garrett Hardin. Vrij vertaald betekent het ‘de tragedie van de meent.’ De meent is een term die vroeger werd gebruikt voor gemeenschappelijke weidegrond. Hardin legt uit dat rationeel redenerende herders altijd tot de conclusie komen dat ze hun kudde kunnen blijven uitbreiden, ook al dreigt er uitputting van de meent door overbegrazing. De herder profiteert namelijk van de uitbreiding van zijn kudde terwijl de last van de uitbreiding (overbegrazing) gedeeld wordt met de andere herders. Niemand neemt zodoende verantwoordelijkheid voor de meent. De grazende kuddes zullen blijven uitbreiden, zelfs al is dit op termijn in ieders nadeel. Hardin laat zien dat er veel gelijkenissen zijn tussen de problemen van de meent en milieuproblematiek. Hij stelt bijvoorbeeld dat de ‘filosofie van de meent’ van toepassing is op onze zeeën. Luchtvervuiling, aldus Hardin, is tevens een ‘tragedy of the commons’ probleem. ‘We are locked into a system of fouling our own nest’ concludeert Hardin daarom.
Prisoner’s dilemma
WRM handelen we allemaal als de rationele herder uit Hardin’s artikel? WRM blijven we de lucht vervuilen? De zeeën leeg vissen? Het antwoord komt voort uit het bespreken van het ‘prisoner’s dilemma.’ Het ‘prisoner’s dilemma’ toont het menselijk gedrag dat ten grondslag ligt aan Hardin’s constatering. Het dilemma, in 1950 bedacht door de wiskundigen Merril Flood en Melvin Dresher, laat zien dat mensen op basis van eigenbelang en rationele overwegingen bewust beslissingen nemen die uiteindelijk in ieders nadeel zijn. Hier slaat ‘rationeel’ overigens op het denken van een ‘homo economicus’; iemand die zoekt naar de beste optie voor de minste kosten.
Het oorspronkelijke dilemma gaat over twee personen die verdacht worden van een misdrijf. Omdat er niet genoeg bewijs is om beide personen te veroordelen doet de politie een aanbod: Als één van de verdachten de andere verraadt en de ander blijft ontkennen, gaat de verrader vrijuit en krijgt de ander tien jaar gevangenisstraf. Wordt er door beide ontkend, dan gaan ze alle twee maar zes maanden in de cel. Verraden ze elkaar allebei, gaat ieder vijf jaar naar de gevangenis. In dit dilemma zullen beide verdachten ervoor kiezen de ander te verraden. De ‘homo economicus’ in hun fluistert immers dat het verraden van de ander voor de verdachte zelf in elke situatie het beste is. Dit is vergelijkbaar calculerend gedrag dat de herders vertonen in Hardin’s voorbeeld.
Milieuproblematiek
Politici hebben de opdracht om op het toneel van de wereldpolitiek te komen tot een oplossing voor het milieuprobleem. Ze hebben echter te maken met een ‘tragedy of the commons’ kwestie en bevinden zich bovendien in een ‘Prisoner’s dilemma’. De politici zitten zodoende in een moeilijk pakket. Voor de wereld zou het meest gunstigste scenario zijn dat alle landen hun uitstoot van broeikasgassen verminderen. Het verminderen van uitstoot gaat ten koste van economische ontwikkeling. Het gevaar dreigt dat concurrenten blijft uitstoten en dus een economische voorsprong genieten terwijl de ander voor de milieukosten opdraait. De angst voor dit scenario maakt het afpreken van bindende internationale milieuregels een moeizame opgave. De rationele val waar landen zich in bevinden leidt tot het minst gunstige scenario voor ons allemaal: geen adequate internationale maatregelen op milieugebied. Wil men in de toekomst een flop als de klimaattop in Kopenhagen voorkomen, dan zou men zich moeten buigen over de vraag hoe de problematiek omtrent het ‘prisoner’s dilemma’ en ‘tragedy of the commons’ op te lossen is.
Bron tekst:
Nos.nl/geen-formeel-akkoord-op-klimaattop-kopenhagen
‘The Tragedy of the Commons.’ Garrett Harding (1968)
Plato.stanford.edu/prisoner-dilemma