Mediavrijheid in China: interview met een local in Shanghai

Shanghai. Metrostation East Nanjing Road, een metrostation waar ik veel in- en uitstapte. Dit was een van de drukste metrostations in Shanghai, misschien wel de drukste. Daar sta je dan, als krullebol met donkerblond haar, een kop groter te zijn tussen een menigte van Chinezen. Sommigen waren verward, hadden nog nooit een meisje met krullen of hoogblond haar (vriendinnetje van mij) gezien en wilden op de foto. Vaak zag je deze personen gelijk hun Qzone (Chinese Facebook) opstarten om deze foto met hun vrienden te delen. Huh? Qzone? Geen Facebook? Nee, want dat mogen de Chinezen niet gebruiken van de staat. Facebook en bijvoorbeeld ook Twitter zijn geblokkeerd.

Hoewel de Chinese overheid Facebook en Twitter verboden heeft, gebruiken toch veel Chinezen deze sociale netwerken doordat zij gebruik maken van een proxy. Desalniettemin zijn de leading social networks nog steeds Qzone en Weibo (de vervanging voor Twitter). Op deze social media wordt de gebruiker gecontroleerd door de staat. Wanneer je de politiek bekritiseert, aanzet tot protest, staatsgeheimen aan het licht brengt of valse informatie verspreidt, loop je de kans om te worden geblokkeerd op deze sociale media of zelfs te worden opgepakt. Ze houden je namelijk goed in de gaten.

Maar, zeggen de locals in Shanghai, dan moet je wel hele rare capriolen uithalen, dus uiteindelijk valt het wel mee en hebben we alle vrijheid die we willen. Ik was het daar niet zo mee eens.  Als ik soms zie wat voor een kritiek hier in Nederland op Twitter voorbij komt tijdens een politiek getinte uitzending van Pauw&Witteman… Dat hoeven ze in China niet te proberen. Om deze reden is de afbeelding van de monnik hier ook vervaagd. Stel dat iemand van de Chinese overheid dit op internet tegenkomt. Je weet maar nooit!

Ik heb in Shanghai met een aantal locals gesproken. Een van hen was een monnik in een van de tempels. Hij speelde een muziekinstrument dat ik nog nooit had gezien en vroeg hem in het Engels of hij een stukje wilde spelen. Ik stond al bijna in de startblokken om mijn getrainde gebarentaal van de afgelopen dagen weer eens toe te passen, verbazingwekkend weinig Chinezen kunnen namelijk Engels, maar het bleek dat deze monnik ook Engels sprak! Nadat hij uitgelegd had dat het ging om een Chinese variant van de viool, vroeg ik hem hoe het kwam dat hij zo goed Engels sprak.

“Ik heb dat geleerd door het kijken van Engelse en Amerikaanse films! Ik houd echt heel erg van Amerika, kom jij daar vandaan?”

Ik legde hem uit dat ik niet uit Amerika kwam, maar uit Nederland. Nu verbaast het me totaal niet dat een monnik uit China niet weet waar Nederland ligt, maar hij beschouwde Europa als een deel van de wereld waar alleen Engeland en Duitsland bij horen. Daarop legde ik hem uit dat Europa uit veel meer verschillende landen bestaat en hij was best wel onder de indruk.“Ik heb op school primair de geschiedenis van China geleerd. Wij leren weinig van andere landen, het is vooral gefocust op China. Goed dat je het zegt, ik zal het eens proberen op te zoeken.”

Dat ‘proberen op te zoeken’ maakte me nieuwsgierig. Was het dan toch zo moeilijk om in China aan informatie te komen? Ik vroeg hem of hij zich vrij voelde in China.

“Ik zou dolgraag naar Amerika willen. Ik voel me hier als jongere gevangen. Je kunt niet zomaar China verlaten en als je weg wilt naar het buitenland, word je op een georganiseerde reis langs alle snelle toeristische attracties geleid. Ik krijg geen vrijheid. Ik heb Engels stiekem geleerd, de monniken weten ook niet dat ik zo goed Engels spreek. Als zij zouden weten dat ik nu aan jullie aan het vertellen ben dat ik liever naar Amerika ga dan in China blijf en het niet eens ben met de gang van zaken hier, loop ik gevaar om mijn baan kwijt te raken.”

Zijn omgeving was blijkbaar erg belangrijk voor hem. Niemand wist van zijn mening af, behalve de mensen die hij hier af en toe aansprak. Ik merkte dat hij teleurgesteld was dat we niet uit Amerika kwamen, maar hij was alsnog erg nieuwsgierig. Hij was een van de weinigen in zijn familie die ‘tegendraads’ over China nadacht.

“Mijn familie gelooft trouwens alles wat de media zeggen. Mijn grootouders lezen alleen de grootste krant in China. Deze wordt gemaakt door de staat. Dit is een groot propaganda middel van hen en alles wat zij schrijven, geloven mijn grootouders. De jongere generatie heeft wel geleerd om verder te kijken dan wat ons wordt aangereikt, vandaar dat ik nu dus ook Engels kan.”

“Ik kan eigenlijk ook niet weg hier, het is zo belangrijk om als jongere voor je ouders en grootouders te zorgen. Familie is een erg belangrijk ding voor ons. Je kunt niet zomaar je familie in de steek laten, dit zal worden gezien als een schande voor de familie. Ik wil wel heel graag naar Amerika, maar een visum krijgen is echt heel lastig.”

Andere jongeren geven aan dat ze niet zoveel missen. De andere vier jongeren die ik sprak, zeiden dat ze goede manieren hadden gevonden om bijvoorbeeld toch die ene clip van Lady GaGa te kunnen zien of om toch onderwerpen op te zoeken die eigenlijk verboden zijn. Ze kunnen via Weibo en Qzone hun vrienden updaten en als ze echt hun mening willen verkondigen, kunnen ze hun hart luchten via een blog (al loop je hier wel meer risico mee). Ze missen Facebook en Twitter dan ook niet. Dat gebruikt bijna niemand in China en WRM zou jij het wel gebruiken als jouw vrienden daar toch geen gebruik van maken?

China is dus relatief vrij. Je wordt wel gecontroleerd op je social media gebruik, maar er zijn mogelijkheden om jezelf van informatie te voorzien. De staatsmedia zullen dit zo weinig mogelijk doen, het is echt aan de jongere generatie in China zelf om hun informatie te vergaren. En tuurlijk, ik heb maar vijf verschillende Chinese jongeren gesproken, dus er zullen vast uitzonderingen zijn. Wees in ieder geval blij dat jij bij je volgende post, tweet of blog je niet in hoeft te houden als je gal wilt spuwen over ’t kabinet.

Ga je binnenkort naar China en wil je toch gebruik maken van Facebook en Twitter? Stel dan een proxy in! Op die manier heb je wel toegang tot de sociale (verboden) media.